Czym się zajmuje radca prawny?
Radca prawny to osoba wykonująca zawód radcy prawnego. Jest to zawód zaufania publicznego, że posiada on szczególne znaczenie zarówno z punktu widzenia interesów obywateli jak i państwa. Radcowie prawni pewną istotne zadania w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz organów administracji państwowej, świadcząc pomoc prawną obywatelom, instytucjom i innym podmiotom w przypadku uczestniczenia przez te podmioty w procedurach prowadzonych przez sądy, prokuratury, organy egzekucyjne czy organy administracji. Radcowie prawni często aktywnie biorą udział również w procedurze tworzenia prawa jako członkowie rządowych komisji kodyfikacyjnych czy też pracownicy urzędów obsługujących organy samorządu terytorialnego. Między innymi z tych względu zawód radcy prawnego został uregulowany w odrębnej ustawie – Ustawie z dnia 6 lipca o radcach prawnych, która reguluje zasady jego wykonywania, zasady i procedurę uzyskiwania uprawnień do jego wykonywania, a także zasady funkcjonowania samorządu zawodowego radców prawnych. Charakter zawodu zaufania publicznego wiąże się również z obowiązkiem przestrzegania przez radców prawnych zasad etyki oraz innych reguł wykonywania zawodu wynikających m.in. z Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (KERP), Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego i innych prze
Zgodnie z Ustawą o Radcach prawnych wykonywanie zawodu radcy prawnego polega w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy. Radca prawny zajmuje się zatem świadczeniem pomocy prawnej obejmującej przede wszystkim ww. czynności. Zasady świadczenia pomocy prawnej przez radców prawnych zostały uszczegółowione w Kodeksie Etyki – „Radca prawny, mając na uwadze treść roty ślubowania określonej w ustawie o radcach prawnych, obowiązany jest wykonywać czynności zawodowe rzetelnie i uczciwie, zgodnie z prawem, zasadami etyki zawodowej oraz dobrymi obyczajami”. Do podstawowych zasad etycznych należą m.in. obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej, zasada lojalności oraz obowiązek unikania konfliktu interesów, co decyduje o zachowaniu niezależność w wykonywaniu zawodu.
Jak zostać radcą prawnym?
Prawo wykonywania zawodu radcy prawnego powstaje z chwilą dokonania wpisu na listę radców prawnych i złożenia ślubowania. Istnieje kilka możliwości uzyskania uprawnień do wykonywania zawodu. Każda z nich zakłada obowiązek ukończenia wyższych studiów z tytułem magistra lub zagranicznych studiów prawniczych uznawanych w Polsce oraz obowiązek korzystania w pełni z praw publicznych, posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych oraz „posiadanie nieskazitelnego charakteru i dawanie rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu”. By dostać się na studia prawnicze, trzeba spełniać wstępne wymagania. Każda uczelnia nieco odrębnie ustala te wymagania, w każdym przypadku konieczne jest jednak zdanie egzaminu maturalnego oraz uzyskanie odpowiednio wysokiego wyniku z przedmiotów wskazanych przez uczelnię. W przypadku studiów prawniczych pod uwagę zazwyczaj brany jest przede wszystkim wynik z matury z historii, wiedzy o społeczeństwie, języka obcego, ale też matematyki czy języka polskiego. Posiadanie praw publicznych wiąże się z brakiem karalności, posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych z ukończeniem 18 roku życia oraz brakiem ubezwłasnowolnienia całkowitego albo częściowego. Przesłanka nieskazitelnego charakteru i dawania rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu podlega ocenie przez organy samorządu radcowskiego decydujące o dokonaniu wpisu na listę radców prawnych.
Podstawą ścieżką umożliwiającą uzyskanie uprawnień do wykonywania zawodu radcowskiego jest ukończenie aplikacji radcowskiej i uzyskanie pozytywnego wyniku z egzaminu zawodowego. Aplikacja radcowska to trwające 3 lata szkolenie prowadzone przez organy samorządu radcowskiego. Możliwość odbycia aplikacji radcowskiej uzależniona jest od pozytywnego wyniku z egzaminu wstępnego. Obecnie egzamin polega na teście wielokrotnego wyboru składającego się ze 150 pytań i obejmującego w zasadzie wszystkie dziedziny prawa. Egzamin wstępny zwykle przeprowadzany jest we wrześniu. Uzyskanie minimum 100 punktów oznacza zdanie egzaminu. Aplikacja rozpoczyna się w styczniu następnego roku po przeprowadzeniu egzaminu wstępnego. Poza uzyskaniem pozytywnego wyniku z egzaminu wstępnego konieczne jest złożenie ślubowania. W trakcie aplikacji, aplikanci uczestniczą w zajęciach teoretycznych oraz praktykach w organach wymiaru sprawiedliwości oraz organach administracji, a także zobowiązani są do zaliczenia kolejnych przedmiotów w poprzez zdawanie kolokwiów pisemnych lub ustnych. Każdy aplikant musi ponadto posiadać patrona – radcę prawnego, który wspiera aplikanta w procesie szkolenia i ocenia jego szkolenie na zakończenie każdego semestru trwania szkolenia.
Po zakończeniu aplikacji konieczne jest jeszcze przystąpienie i uzyskanie pozytywnego wyniku z egzaminu zawodowego. Egzamin zawodowy jest pisemny, trwa cztery dni i składa się z 5 części – prawa karnego (1 dzień egzaminu), prawa cywilnego (2 dzień egzaminu), prawa gospodarczego (3 dzień egzaminu) oraz prawa administracyjnego i etyki zawodowej (5 dzień egzaminu). Na każdą część dzień egzaminu przeznaczone jest 6 godzin, z wyjątkiem ostatniego dnia (prawo administracyjne i etyka), na które przeznaczone jest osiem godzin. Po uzyskaniu pozytywnego wyniku, konieczne jest złożenie wniosku o wpis na listę radców prawnych oraz złożenie ślubowania przed dziekanem okręgowej izby radców prawnych.
W pewnych przypadkach możliwe jest przystąpienie do egzaminu zawodowego bez konieczności odbywania aplikacji radcowskiej, a nawet uzyskanie wpisu na listę radców prawnych bez konieczności przystępowania do egzaminu. Z pierwszej możliwości mogą skorzystać m.in. doktorzy nauk prawnych ; osoby, które przez odpowiednio długi czas wykonywały wskazane w ustawie prace związane z tworzeniem lub stosowaniem prawa – np. pracując jako referendarze sądowi asystenci sędziów lub prokuratorów czy też pracując w kancelariach radców prawnych lub adwokatów lub urzędach obsługujących organy administracji czy też osoby, które zdały egzamin sędziowski, prokuratorski, notarialny lub komorniczy. Z drugiej możliwości mogą skorzystać m.in. profesorowie i doktorzy habilitowani nauk prawnych, czy też osoby które zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora lub wykonywały zawód adwokata albo notariusza.
Formy wykonywania zawodu. Radca prawny na etacie?
Zgodnie z ustawą o radcach prawnych radca wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce, cywilnej lub jawnej; partnerskiej lub komandytowej lub komandytowo akcyjnej, których odpowiednio wspólnikami; partnerami lub komplementariuszami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni.
Radca prawny może wykonywać zawód w ramach stosunku pracy (etat). W takim przypadku zajmuje samodzielne stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej. Jeżeli jednostka zatrudnia dwóch lub więcej radców prawnych (posiada dział prawny), jednemu z nich powierza się koordynację pomocy prawnej w tej jednostce. W organie państwowym lub samorządowym radca prawny wykonuje pomoc prawną w komórce lub w jednostce organizacyjnej, w biurze, w wydziale lub na wyodrębnionym stanowisku do spraw prawnych podległym bezpośrednio kierownikowi tego organu. W organie państwowym radca prawny może być zatrudniony także w innej wyodrębnionej komórce lub jednostce organizacyjnej i podlegać jej kierownikowi. Obowiązki radcy prawnego zatrudnionego na etacie nie mogą wykraczać poza zakres pomocy prawnej. Radca prawny zatrudniony na podstawie stosunku pracy ma prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń określonych w układzie zbiorowym pracy lub w przepisach o wynagradzaniu pracowników, obowiązujących w jednostce organizacyjnej zatrudniającej radcę prawnego. Wynagrodzenie nie może być niższe od wynagrodzenia przewidzianego dla stanowiska pracy głównego specjalisty lub innego równorzędnego stanowiska pracy. Jeżeli prawo do dodatków uzależnione jest od wymogu kierowania zespołem pracowników, wymogu tego nie stosuje się do radcy prawnego. Ponadto radca prawny jest uprawniony do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65% kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej.
Jakie sprawy może prowadzić radca prawny? Czy radca prawny może występować w sądzie?
Radcowie prawni mogą prowadzić sprawy dotyczące rozmaitych dziedzin prawa. Do zadań radców prawnych należy m.in. przygotowywanie i opiniowanie umów, prowadzenie w imieniu klientów negocjacji i rozmów czy udzielanie porad prawnych – szeroko rozumiane doradztwo prawne. Wbrew pojawiającemu się czasem przekonaniu, rolą radcy prawnego nie jest zatem jedynie doradzanie. Uprawnienia i kompetencje radcy prawnego reprezentowanie klientów w charakterze pełnomocników w postępowaniach sądowych i administracyjnych. Reprezentacja w sprawach sądowych to jedno z najistotniejszych uprawnień i praktycznych zadań radców prawnych. Radcowie prawni mogą występować w sądzie i często ro robią.
Prawo reguluje niemal każdą sferę życia osobistego, jak i gospodarczego. Coraz większy i szybszy rozwój techniki powoduje konieczność tworzenia, a następnie stosowania nowych regulacji po to, by zapewnić sprawiedliwe i bezpieczne korzystanie z kolejnych osiągnięć techniki i innych efektów działalności człowieka przez wszystkich zainteresowanych. Niezależnie jednak od tego, prawo od dawna dzieli się na dziedziny i gałęzie. Z tych względów również w obrębie osób wykonujących zawód radcy prawnego pojawią się różne specjalizacje czy po prostu zainteresowania zawodowe. Są radcowie prawni zajmujący się prawem technologii, prawem medycznym, tworzeniem i przekształcaniem spółek, podatkami czy nawet prawem karnym. Część radców w swojej praktyce zawodowej bardzo rzadko pojawia się na sali sądowej, zajmując się wyłącznie pomocą prawną dla firm – obsługą transakcji, negocjacji czy też obowiązkami związanymi z krajowym rejestrem przedsiębiorców.
Czy radca prawny może reprezentować klienta w każdej sprawie? Czy radca prawny może być obrońcą w sprawie karnej?
Obecnie nie ma żadnych ograniczeń, jeśli chodzi o rodzaj spraw, w których radca prawny może reprezentować. Radcowie prawni występują jako pełnomocnicy stron w postępowaniach cywilnych, administracyjnych, sądowo-administracyjnych i karnych. W przypadku postępowań karnych ustawodawca rozróżnienia role pełnomocnika i obrońcy. Obrońcę może ustanowić podejrzany lub oskarżony. Pełnomocnika mogą ustanowić inne niż oskarżony i podejrzany strony postępowania – np. oskarżyciel prywatny lub posiłkowy.
Do czasu nowelizacji Kodeksu Postępowania Karnego, która weszła w życie w dniu 01.07.2015 r. obrońcą mogła być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury – czyli adwokat lub ewentualnie aplikant adwokacki. Od 1.07.2015 r. upoważnienia do obrony można udzielić również radcy prawnemu. Jedyne ograniczenie w tym zakresie wynika z przepisów ustawy o radcach prawnych, zgodnie z którymi obrońcą w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe może być radca prawny wykonujący zawód na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce, pod warunkiem że radca prawny nie pozostaje w stosunku pracy. Zakaz zatrudnienia nie dotyczy pracowników badawczych i badawczo-dydaktycznych. Radca prawny zatrudniony na etacie – z wyjątkiem pracy naukowej – nie może być zatem obrońcą w sprawach karnych.
Ile kosztuje porada u radcy prawnego? Jak znaleźć dobrego radcę prawnego?
Koszt porady u radcy prawnego zależy od wielu czynników. Na wysokość wynagrodzenia wpływają względy rynkowe – położenie kancelarii czy też charakter sprawy. Sprawa mająca charakter niszowy, wymagająca specjalistycznej wiedzy i specyficznego doświadczenia będzie wiązała się z koniecznością zapłaty wyższego wynagrodzenia niż sprawa o mniej precedensowym charakterze. Specjalizacja jest zatem czynnikiem wpływającym na koszt porady prawnej. Pewnym punktem odniesienia do ustalenia kosztów porady mogą być przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Rozporządzenia określa stawki minimalne opłat za czynności radców prawnych. Stawki te dotyczą jednak sprawy jako całości – np. sprawa o zasiedzenie, sprawa o zapłatę itp. i stanowią podstawę do ustalenia przez sąd wysokości kosztów zastępstwa prawnego zasądzonych w wyroku lub postanowieniu kończącym sprawę. Postępowania przed sądem może trwać bardzo długo i obejmować wiele rozpraw czy też obowiązek sporządzania i składania wielu pism procesowych. Z tego względu stawki z rozporządzania choć stanowią punkt odniesienia, to nie decydują w praktyce o kosztach porady prawnej. Te często ustalane są indywidualnie z klientem.
Jak wspomniano wyżej, prawo reguluje niemal każdą sferę życia. Coraz szybsze zmiany w tej kwestii (zmiany społeczne, światopoglądowe, technologiczne) powodują wzrost regulacji i uchwalanie coraz to nowych przepisów. Zjawisko to nazywane jest czasem inflacją prawa i niewątpliwie wpływa na konieczność specjalizacji radców prawnych. Nie jest w zasadzie możliwa dobra znajomość każdej dziedziny prawa – w myśl zasady: „kto zna się na wszystkim, nie zna się na niczym”. Z tego względu również poszukiwanie dobrego radcy prawnego w dużej mierze polega na poszukiwaniu radcy specjalizującego się w interesującej nas dziedzinie. Radcowie prawni co raz częściej sami precyzują zakres swoich zainteresowań zawodowych – np. przedstawiając się jako prawnik od nieruchomości Gdynia , „radca prawny od nieruchomości”, „ekspert prawa nowych technologii” czy też „kancelaria prawa pracy” itp. Poszukując dobrego radcy prawnego, warto zatem odpowiedzieć sobie na pytania, jakiej wiedzy i jakich umiejętności poszukujemy. Radcowie prawni specjalizujący się w swoich dziedzinach, chętnie informują o tym na swoich stronach internetowych, w mediach społecznościowych czy w serwisach branżowych.
Radca prawny a adwokat. Jakie są różnice między radcą prawnym a adwokatem? Jaka jest różnica w wykształceniu radcy prawnego i adwokata?
Specyficznym dla Polski zjawiskiem jest istnienie dwóch zawodów prawniczych powołanych do świadczenia pomocy prawnej o niemal identycznych kompetencjach i uprawnieniach – zawodu radcy prawnego i adwokata. W praktyce oba zawody niemal niczym się nie różnią. Zarówno radcy prawni jak i adwokaci świadczą pomoc prawną, sporządzają i negocjują umowy, sporządzają opinie prawne, udzielają porad prawny i reprezentują swoich klientów w postępowaniach przed sądami i organami. Do obu zawodów wiedzie podobna ścieżka edukacyjna – od matury przez studia prawnicze, szkolenie w ramach aplikacji, egzamin zawodowy po wpis na listę radców lub adwokatów.
Do 2015 r. istotną różnicą w zakresie kompetencji obu zawodów była kwestia możliwości występowania w roli obrońcy w postępowaniach karnych i karno-skarbowych. Od tego czasu taka możliwość przysługuje zarówno adwokatom, jak i radcom prawnym. Obecnie w zasadzie jedyną różnicą w zakresie możliwości i uprawnień obu zawodów jest możliwość zatrudnienia radcy prawnego w ramach stosunku pracy – adwokaci takiej możliwości nie mają, choć w środowisku pojawiają się głosy, by zmienić przepisy w tym zakresie. Zauważalna na pierwszy rzut oka, choć z praktycznego punktu widzenia nieistotna różnica pomiędzy oboma zawodami dotyczy stroju urzędowego, w którym radcowie i adwokaci występują przed sądami – togi. Toga radcowska jest koloru czarnego i posiada niebieski żabot. Toga adwokacka również jest czarna, jednak ozdobiona jest zielonym żabotem – z tego względu żargonowo radców nazywa się czasem „niebieskimi” a adwokatów „zielonymi”. Zwyczajowo do przedstawicieli obu zawodów określa się mianem „mecenasów”. Przedstawiciele obu zawodów zrzeszeni są w samorządach zawodowych – w przypadku radców w postaci Krajowej Izby Radców Prawnych i Okręgowych Izb Radców Prawnych, zaś w przypadku adwokatów – Naczelnej Rady Adwokackiej i Izb Adwokackich.
Z uwagi na brak możliwości pełnienia funkcji obrońcy przez radców prawnych do 2015 r., wciąż to adwokaci częściej kojarzeni są występowaniem w tej roli. W rzeczywistości jednak wielu radców specjalizuje się również w tej dziedzinie prawa
Ścieżka kształcenia, kompetencje i uprawnienia radcy prawnego – poza wymienionymi wyżej kwestiami – nie różnią się w zasadzie niczym od ścieżki kształcenia, uprawnień i kompetencji adwokata. Odpowiedź na pytanie radca prawny czy adwokat nie ma i nie może mieć charakteru uniwersalnego. Z uwagi na brak możliwości pełnienia funkcji obrońcy przez radców prawnych do 2015 r., wciąż to adwokaci częściej kojarzeni są występowaniem w tej roli. W rzeczywistości jednak wielu radców specjalizuje się również w tej dziedzinie prawa. Z uwagi na możliwość wykonywania zawodu radcy w ramach stosunku pracy radcowie częściej pełnią funkcję tzw. „prawników wewnętrznych” („in-house lawyers”) w dużych korporacjach, a także reprezentują urzędy obsługujące organy państwowe i samorządowe. Sama nazwa zawodu budzi często w powszechnym odczuciu mylne przekonanie o pełnieniu o świadczeniu przez radców usług o charakterze jedynie doradczym. Z uwagi na brak możliwości pełnienia funkcji obrońcy przez radców prawnych do 2015 r., wciąż to adwokaci częściej kojarzeni są występowaniem w tej roli. W rzeczywistości jednak wielu radców specjalizuje się również w tej dziedzinie prawa
Czy można zmienić zawód z radcy prawnego na adwokata?
Zarówno zawód radcy prawnego, jak i zawód adwokata to zawody zaufania publiczne, których wykonywanie polega na świadczeniu pomocy prawnej w opisany w artykule sposób. Istnieje możliwość zmiany zawodu radcy prawnego na zawód adwokata i odwrotnie. Zgodnie z przepisami ustawy o radcach prawnych osoby, które wykonywały zawód adwokata mogą uzyskać wpis na listę radców prawnych bez konieczności odbycia aplikacji radcowskiej i złożenia egzaminu radcowskiego. Analogiczne rozwiązanie przewiduje Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze.
